GiadinhNet – Đề án “Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi “NCT” giai đoạn 2017 – 2025” đã được Bộ Y tế phê duyệt và giao cho Tổng cục DS-KHHGĐ là cơ quan tổ chức thực hiện. Đây được coi là một chính sách kịp thời nhằm chăm sóc sức khỏe NCT, góp phần phát huy vai trò NCT, ứng phó với những thách thức của một xã hội già hóa.
Thách thức lớn trong chăm sóc sức khỏe NCT
Hiện nay, ước tính NCT ở Việt Nam khoảng 10 triệu người. Dự báo vào năm 2050, số NCT sẽ tăng lên 32 triệu người, đưa Việt Nam trở thành quốc gia “siêu già” trên thế giới. Điều này sẽ tạo ra những thách thức rất lớn cho sự phát triển kinh tế – xã hội, sự phát triển bền vững của quốc gia và đặc biệt là vấn đề chăm sóc sức khỏe NCT.
Chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011, Việt Nam đang nằm trong tốp 5 quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Dự báo mới nhất của Ngân hàng Thế giới cho thấy, thời gian quá độ chuyển từ “già hóa dân số” sang “dân số già” của Việt Nam chỉ có 15 năm. Ông Nguyễn Văn Tân, Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục DS-KHHGĐ (Bộ Y tế) cho biết: Già hóa dân số nhanh sẽ tác động tới nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, như hệ thống an sinh xã hội, việc làm, tuổi nghỉ hưu, quan hệ gia đình, tâm lý, lối sống… và đặc biệt là hệ thống dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Theo kết quả Điều tra Quốc gia về NCT Việt Nam năm 2011, hơn 60% NCT cho biết tình trạng sức khỏe là yếu hoặc rất yếu cần người chăm sóc. Các bệnh mạn tính thường gặp ở NCT là bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đột quỵ, đái tháo đường, ung thư, tắc nghẽn mạch phổi, thoái hóa khớp, loãng xương, sa sút trí tuệ… phải điều trị suốt đời.
Nhiều NCT đang phải đối diện với gánh nặng “bệnh tật kép” và thường mắc các bệnh mãn tính. Trung bình mỗi NCT mắc 3 bệnh, trong đó chủ yếu là bệnh mạn tính như: Đái tháo đường, tăng huyết áp, thoái hóa khớp, ung thư, đột quỵ… cần nhiều thời gian điều trị hay thậm chí phải điều trị suốt đời. Họ cũng phải đối diện với nguy cơ tàn phế do quá trình lão hóa và chi phí điều trị lớn. Trong khi đó, khoảng 70% NCT Việt Nam sống ở nông thôn là nông dân và làm nông nghiệp; trên 70% NCT không có tích lũy vật chất và chỉ có chưa đầy 30% NCT sống bằng lương hưu hay trợ cấp xã hội khiến cơ hội điều trị càng khó khăn.
Với thực trạng bệnh tật như trên, nhưng NCT chưa có các biện pháp phòng ngừa, quản lý bệnh tật. Phần lớn, họ chưa có thói quen khám sức khỏe định kỳ, đến năm 2014, tỷ lệ NCT được khám sức khỏe định kỳ chỉ là 27,5%. Hiện nay có khoảng 60% NCT tham gia bảo hiểm y tế, nghĩa là 40% còn lại sẽ phải chi trả hoàn toàn chi phí khám chữa bệnh, trong khi chi phí khám chữa bệnh đang ngày một tăng.
Hành động kịp thời, thích ứng với giai đoạn già hóa dân số
Để ứng phó với một xã hội già hóa, Bộ Y tế đã phê duyệt Đề án “Chăm sóc sức khỏe NCT giai đoạn 2017-2025”. Mục tiêu của Đề án nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe NCT thích ứng với giai đoạn già hóa dân số, góp phần thực hiện Chương trình Hành động Quốc gia về NCT, Chiến lược Dân số và Sức khỏe sinh sản, Chiến lược Quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. Đối tượng thụ hưởng là NCT, gia đình có NCT và đối tượng tác động là các cấp ủy Đảng, chính quyền và ban ngành, đoàn thể; cán bộ y tế, dân số; tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện Đề án; cộng đồng NCT sinh sống.
Đề án được triển khai trên toàn quốc, gồm 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Tập trung triển khai ở các tỉnh, thành phố có tỷ lệ NCT cao; vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; NCT có hoàn cảnh kinh tế xã hội khó khăn. Đề án được thực hiện từ năm 2017 đến 2025 và chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn 1, từ năm 2017 – 2020 tập trung chăm sóc sức khỏe NCT tại cộng đồng. Giai đoạn 2, từ năm 2021 – 2025 sẽ tổng kết giai đoạn 1, lựa chọn đẩy mạnh các hoạt động của Đề án đã triển khai có hiệu quả trong giai đoạn 1; nhân rộng các mô hình chăm sóc sức khỏe dài hạn cho NCT…
Đề án “Chăm sóc sức khỏe NCT giai đoạn 2017 – 2025” đã đề ra các nhiệm vụ quan trọng, trong đó nâng cao năng lực cho trạm y tế xã/phường/thị trấn, trong thực hiện chăm sóc sức khỏe ban đầu cho NCT; nâng cao năng lực khám, chữa bệnh cho các khoa Lão của Bệnh viện Đa khoa tuyến tỉnh và Bệnh viện Lão khoa Trung ương. Bên cạnh việc xây dựng bệnh viện phù hợp và triển khai mô hình Bác sĩ gia đình cho NCT, Đề án cũng đề ra nhiệm vụ xây dựng triển khai thí điểm xã hội hóa mô hình chăm sóc sức khỏe NCT ban ngày và chăm sóc y tế cho NCT ở các cơ sở dưỡng lão…
Quyết định phê duyệt Đề án “Chăm sóc sức khỏe NCT giai đoạn 2017 – 2025” là hành động kịp thời của Bộ Y tế, góp phần nâng cao nhận thức và hành động của toàn xã hội với NCT. Theo đó, các giải pháp, nhiệm vụ và hoạt động chủ yếu chú trọng vào: Tăng cường truyền thông giáo dục thay đổi hành vi nâng cao nhận thức, tạo môi trường xã hội đồng thuận tham gia chăm sóc sức khỏe NCT. Xây dựng, phát triển phong trào chăm sóc sức khỏe NCT. Củng cố, hoàn thiện hệ thống cung cấp dịch vụ Chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám chữa bệnh cho NCT; Xây dựng và phổ biến mô hình Chăm sóc sức khỏe dài hạn cho NCT; hoàn thiện chính sách pháp luật về chăm sóc sức khỏe NCT, khuyến khích hỗ trợ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia chăm sóc sức khỏe NCT.
Đề án “Chăm sóc sức khỏe NCT giai đoạn 2017-2025” được Bộ Y tế phê duyệt ngày 30/12/2016, Quyết định số 7618/QĐ-BYT. Đề án do Bộ Y tế chủ trì (giao cho Tổng cục DS-KHHGĐ tổ chức thực hiện) phối hợp với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Quốc gia về NCT, Trung ương Hội NCT Việt Nam, các Bộ, ngành liên quan trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ được giao phối hợp với Bộ Y tế lồng ghép các hoạt động trong các chương trình, kế hoạch của ngành để thực hiện Đề án.
Sau hơn 6 năm triển khai, mô hình “Tư vấn và chăm sóc sức khỏe NCT dựa vào cộng đồng” của Tổng cục DS-KHHGĐ đã đạt được nhiều kết quả tốt. NCT được phát huy, được quan tâm, chăm sóc tốt hơn từ trong gia đình đến xã hội; từng bước nâng cao chất lượng sống, khỏe về thể chất, vui về tinh thần. Từ năm 2010, Tổng cục DS- KHHGĐ đã triển khai mô hình “Tư vấn và chăm sóc sức khỏe NCT dựa vào cộng đồng” tại 29 tỉnh, thành phố. Đến nay, mô hình này đã thực sự phát huy hiệu quả vai trò của NCT tại các gia đình và trong cộng đồng. Nhiều tỉnh, thành phố đã đạt được những kết quả quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống cho NCT từ mô hình này. Mô hình “Tư vấn và chăm sóc sức khỏe NCT dựa vào cộng đồng” đang thật sự phát huy hiệu quả và có sức lan tỏa, tạo sự chuyển biến trong công tác DS – KHHGĐ.
Tích cực xây dựng mạng lưới chăm sóc sức khỏe cho NCT
Quốc hội, Chính phủ đã có ban hành văn bản, chính sách liên quan đến công tác chăm sóc sức khỏe NCT. Năm 2009, Quốc hội đã ban hành Luật Người cao tuổi, số 39/2009/QH12 ngày 23/11/2009. Năm 2012, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình Hành động Quốc gia về NCT Việt Nam giai đoạn 2012 – 2020. Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 35/2011/TT-BYT ngày 15/10/2011 của Bộ Y tế hướng dẫn chăm sóc sức khỏe NCT. Việt Nam bước đầu xây dựng mạng lưới chăm sóc sức khỏe cho NCT, trong đó bao gồm Bệnh viện Lão khoa Trung ương, các khoa Lão tại các BVĐK tuyến tỉnh, các nhà dưỡng lão của Nhà nước và tư nhân, tổ chức chăm sóc sức khỏe NCT tại cộng đồng.
Hà Anh
