Đây là nội dung đáng chú ý được nêu ra trong Tờ trình Chính phủ đề nghị xây dựng Luật dân số của Bộ Y tế.
Bộ Y tế đề xuất trao quyền tự quyết thời gian, khoảng cách sinh và số con cho các cặp vợ chồng, đảm bảo phù hợp điều kiện sức khỏe, thu nhập.
Cụ thể, trong báo cáo đánh giá tác động của dự án Luật Dân số đang được lấy ý kiến, Bộ Y tế cho biết mức sinh thay thế đang giảm đáng kể trong 12 năm qua và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo.
Theo đó, tổng tỉ suất sinh năm 2022 đạt 2,01 con/phụ nữ, năm 2023 ước tính là 1,96 con/phụ nữ.
Bộ Y tế đề xuất trao quyền tự quyết thời gian, khoảng cách sinh và số con cho các cặp vợ chồng, đảm bảo phù hợp điều kiện sức khỏe, thu nhập (Ảnh minh họa: Sơn Nguyễn).
Xu hướng không muốn hoặc sinh rất ít con đã xuất hiện ở một số đô thị, nơi có điều kiện kinh tế phát triển.
Hai khu vực báo động là vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long. Mức sinh tiếp tục xuống sâu, khoảng 1,5 con/phụ nữ. Trong khi đó, tại một số nơi có điều kiện kinh tế, xã hội khó khăn, mức sinh vẫn cao, thậm chí rất cao: trên 2,5 con/phụ nữ.
Giải pháp duy trì mức sinh thay thế
Để duy trì mức sinh thay thế (bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có 2,1 con) trên phạm vi cả nước, Bộ Y tế đề xuất các cặp vợ chồng và cá nhân có quyền tự quyết định việc sinh con, thời gian sinh con, và số con, khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con.
Đây là một sự thay đổi so với Pháp lệnh Dân số hiện hành, vốn quy định mỗi cặp vợ chồng chỉ được “Sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định”.
Bộ Y tế nhấn mạnh rằng, chính sách mới này sẽ giúp khắc phục tình trạng mức sinh xuống quá thấp, đồng thời tránh được nguy cơ già hóa dân số nghiêm trọng.
Bộ Y tế cũng chỉ rõ, để thực hiện giải pháp này, Nhà nước cần bảo đảm ngân sách để tuyên truyền vận động, thực hiện hỗ trợ, khuyến khích lợi ích vật chất, tinh thần cho các đối tượng thực hiện chính sách.
“Thực hiện các biện pháp khắc phục trước và sau khi ban hành Luật, tránh lợi dụng việc quy định quyền tự quyết định về số con của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân để vụ lợi, tuyên truyền, thực hiện trái với chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác dân số”, Bộ Y tế nêu.
Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh
Trong dự án luật, Bộ Y tế cũng hướng đến chính sách giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.
Từ năm 2012 đến nay, tỉ số giới tính khi sinh luôn duy trì ở mức trên 112 bé trai/100 bé gái. Nếu tiếp tục duy trì như vậy, đến năm 2050, Việt Nam sẽ có khoảng 2,3-4,3 triệu nam thanh niên khó có cơ hội lấy vợ trong nước, gây hệ lụy nghiêm trọng.
Mục tiêu của chính sách, được Bộ Y tế đưa ra, là xây dựng các giải pháp khống chế, giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, tiến tới đưa tỉ số giới tính khi sinh trở lại mức cân bằng tự nhiên, góp phần khắc phục những hệ lụy về xã hội và nhân khẩu học do tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh gây ra, thúc đẩy bình đẳng giới.
Bộ Y tế đề xuất nhiều biện pháp như: tuyên truyền, xóa bỏ định kiến giới, và nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức. Các biện pháp này bao gồm: tăng cường chế tài xử lý vi phạm, thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Chính sách thích ứng với già hóa dân số
Dự án Luật Dân số cũng xây dựng các chính sách liên quan đến thích ứng với già hóa dân số, dân số già; phân bổ dân số hợp lý và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Bộ Y tế đánh giá rằng, những chính sách này sẽ giúp duy trì cân bằng giới tính khi sinh và đảm bảo phát triển bền vững trong tương lai.
Thông qua những biện pháp này, Bộ Y tế kỳ vọng sẽ khắc phục được tình trạng giảm mức sinh thay thế và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, góp phần vào sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.
Nguồn: Báo Dân Trí
Thông tin chi tiết xem tại đây
